η ευθύνη των geeks

Πριν από 5 χρόνια ο Martin Varzavski προσπαθώντας να εξηγήσει το concept του fon, έγραψε για το User Generated Infrastructure.

Η φιλοσοφία είναι απλή: η τεχνολογία έχει γίνει αρκετά φθηνή ώστε να μπορούμε να δημιουργήσουμε μόνοι μάς (ή για την ακρίβεια, όλοι μαζί), καταβάλλοντας ένα μικρό κόστος ο καθένας, υποδομές που κανονικά θα στοίχιζαν εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια. Στην περίπτωση της fon, η υποδομή αυτή είναι ασύρματη πρόσβαση στο Internet που παρέχεται από χιλιάδες χρήστες που “προσφέρουν” το router που έχουν στο σπίτι τους ή το γραφείο τους δημιουργώντας ένα πυκνό δίκτυο από access points. Ανάλογη περίπτωση είναι και τα ασύρματα μητροπολιτικά δίκτυα, όπως το AWMN.

Το concept δεν υπάρχει λόγος να περιορίζεται στις “hard” υποδομές, αλλά μπορεί να αναφέρεται και σε “soft” υποδομές.

Ναι, το internet ξεκίνησε ως ένα αποκεντρωμένο μέσο στο οποίο όλοι θα μπορούσαν να έχουν τα ίδια δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες. Η αλήθεια είναι ότι στις πρώτες του μέρες ήταν έτσι, αλλά μόνο για όσους μπορούσαν αν έχουν πρόσβαση: η πρόσβαση ήταν ακριβή, η συντήρηση ενός προσωπικού site ήταν ακριβή και απαιτούσε εξειδικευμένες γνώσεις κ.λ. Παραδόξως, αν και σήμερα τα εμπόδια αυτά έχουν εκλείψει (η πρόσβαση είναι αρκετά φθηνή και το κόστος δημιουργίας ενός site, π.χ. ενός blog, ξεκινάει από μηδέν και δεν απαιτεί καμία τεχνική γνώση), η κατανομή της εξουσίας είναι εντελώς ασύμμετρη.

Βασιζόμαστε σε υπηρεσίες αναντικατάστατες στην πράξη: Google, facebook, twitter, amazon κ.λ. Βασιζόμαστε σε αυτές για να φιλοξενήσουμε το περιεχόμενό μας (κείμενα, φωτογραφίες, video), να διατηρήσουμε επαφή με φίλους ή συνεργάτες, να εκφράσουμε τις απόψεις και τις σκέψεις μας.

Ναι, θεωρητικά υπάρχουν εναλλακτικές. Πρακτικά (όπως θα ανακαλύψει π.χ. όποιος θελήσει να δημοσιεύσει ένα video χωρίς να χρησιμοποιήσει κάποια από τις δημοφιλείς υπηρεσίες όπως το youtube.com) οι εναλλακτικές κοστίζουν, απαιτούν ειδικές γνώσεις, δυσκολεύουν τον τελικό χρήστη και δεν αποκλείεται να υπολείπονται σε δυνατότητες.

Πολλοί θα αναρωτηθούν γιατί μας πειράζει η σημερινή κατάσταση. Η αλήθεια είναι ότι τα προβλήματα που έχει φαίνονται σε σπάνιες περιπτώσεις. Αλλά υπάρχουν.

Έχω δει για παράδειγμα να εξαφανίζεται ο ήχος σε video πολιτικής συγκέντρωσης, διότι η υπηρεσία στην οποία φιλοξενούνταν θεώρησε πως η αναπαραγωγή της μουσικής που ακούγονταν μερικά δευτερόλεπτα πριν ξεκινήσει η ομιλία αποτελούσε καταπάτηση πνευματικών δικαιωμάτων. Έχουμε δει εκατοντάδες sites να “εξαφανίζονται” από τα αποτελέσματα των μηχανών αναζήτησης χωρίς οι ιδιοκτήτες τους να μπορούν αν αντιδράσουν. Την Amazon να σταματάει το hosting που αγόραζε το wikileaks, το PayPal να μπλοκάρει το account που χρησιμοποιούσε το wikileaks για να λαμβάνει δωρεές και την EveryDNS να σταματάει την λειτουργία του domain name server, χωρίς να υπάρχει κάποια δικαστική απόφαση ή επίσημη εντολή από κάποια αρχή (βλ. τι μάθαμε από το wikileaks και το amazon).

Και αν αυτά είναι παραδείγματα που έχουν και μία νομική διάσταση, αναλογιστείτε πώς οι επιλογές εταιρειών όπως η Google αποδυνάμωσαν “υποδομές” όπως το RSS. Ναι, το Google Reader ήταν για πολλούς ο καλύτερος RSS aggregator και για αυτό κυριάρχησε στην συγκεκριμένη “αγορά”. Αλλά ξαφνικά, πριν από μερικούς μήνες, το Google Reader αποφάσισε να απενεργοποιήσει κάποια από τα χαρακτηριστικά του που τον ξεχώριζαν, με στόχο (δική μου εκτίμηση) να μεταφέρει αυτές τις ενέργειες στο Google+. Το αποτέλεσμα των επιλογών της Google, του twitter και του facebook (π.χ. το τελευταίο ποτέ δεν ενθάρρυνε την χρήση RSS) είναι να βασιζόμαστε σε αυτές τις υπηρεσίες για να ανακαλύπτουμε νέα και ειδήσεις στο Internet και όχι σε ένα ανοικτό, δοκιμασμένο και καλά τεκμηριωμένο πρότυπο όπως το RSS που έδινε σε όλους τις ίδιες δυνατότητες ή σε κάποιο άλλο αντίστοιχο και καλύτερο.

Ή (ένα από τα αγαπημένα μου παραδείγματα), βασιζόμαστε στο twitter για να μοιραζόμαστε με άλλους links, απόψεις ιδέες. Δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες μικρά κειμενάκια -εγώ π.χ. έχω γράψει ως τώρα περίπου 12.000 tweets. Άλλα σημαντικά, άλλα ασήμαντα. Πού είναι; Προσπαθήστε να βρείτε τί έγραφα πριν από 1 ή 2 χρόνια. Υπάρχουν κάπου στους servers του twitter, αλλά σε εσάς (ή και σε εμένα τον ίδιο που τα έγραψα!) δεν είναι διαθέσιμα…

Χρειαζόμαστε λοιπόν τα εργαλεία και τις υποδομές που θα μας επιτρέψουν να “αποκεντρώσουμε” όχι μόνο θεωρητικά, αλλά και πρακτικά το Internet. Σε μερικές περιπτώσεις τα εργαλεία υπάρχουν απλά χρειάζεται να γίνουν πιο φιλικά. Σε άλλες αρκεί να τα βοηθήσουμε να φτάσουν μία κρίσιμη μάζα. Σε άλλες να δείξουμε πως χρησιμοποιούνται. Σε αρκετές, χρειάζεται να φτιαχτούν νέα εργαλεία, νέες πρακτικές, ή νέες πιο ανοικτές υπηρεσίες.

Όλα αυτά, είναι ευθύνη των geeks. Αυτοί είναι που καταλαβαίνουν καλά πώς λειτουργεί η υποδομή του σημερινού internet. Αυτοί είναι που μπορούν να εντοπίσουν και τα προβλήματα που μερικές φορές μπορεί να μοιάζουν καθαρά τεχνικά, αλλά έχουν επιπτώσεις σε όλους μας. Αυτοί είναι που μπορούν να φτιάξουν τα νέα εργαλεία όπου χρειάζονται.

Το έκαναν μία φορά όταν αγκαλιάζοντας το GNU/Linux και το Open Source Software (ακόμη και τότε που δεν είχε αυτή την ονομασία), δημιούργησαν τα εργαλεία για να φτιαχτεί το σημερινό Internet: web servers, mail servers, DNS servers κ.λ. Τώρα πρέπει να το ξανακάνουμε.

Θυμάμαι πολύ καλά την εποχή (π.χ. στα μέσα-τέλη του ‘90) που αν ήθελες να στήσεις ένα file server στην εταιρεία σου οι μόνες λύσεις ήταν από την microsoft, την Sun, την SGI και άλλες μεγάλες (τότε…) εταιρείες. Για database έπρεπε, ακόμη και για απλές χρήσεις, να προσφύγεις στην Oracle, τον MS SQL Server, την sybase ή την Ingress. Η λίστα με παρόμοια παραδείγματα είναι μεγάλη. Η ανάπτυξη μίας αξιόπιστης open source RDBMS, πόσο μάλλον ενός ολόκληρου λειτουργικού συστήματος το οποίο να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιβάλλοντα με υψηλές απαιτήσεις και να υποστηρίζει μία τόσο ευρεία γκάμα hardware όπως το linux έμοιαζαν κάποτε ανυπέρβλητοι στόχοι. Σήμερα, όλα αυτά μπορούν να γίνουν εύκολα, χωρίς κόστος και με δυνατότητα άπειρης παραμετροποίησης, χάρη στις εναλλακτικές που αναπτύχθηκαν ως ανοικτό λογισμικό.

Νομίζω ότι δεν είναι αδύνατο να μπορέσουμε να προσθέσουμε στο μέλλον σε αυτή την λίστα, πράγματα όπως search engines, social networks, video hosting/distribution/streaming κ.λ. Ελπίζω!