η φωτογραφία ως ευρέως διαδεδομένη μορφή έκφρασης και αφήγησης

Ίσως δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει συμβεί μία σημαντική αλλαγή, που γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη, στα εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να αφηγηθούμε ιστορίες και να εκφραστούμε -αναφέρομαι στους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους.

Μέχρι πρόσφατα, ο τρόπος να “μιλήσουμε” για την ζωή μας, τις ιστορίες μας, τα πράγματα που μας κάνουν εντύπωση, τα συναισθήματά μας ήταν μέσω του γραπτού ή προφορικού λόγου. Ο λόγος, γραπτός ή προφορικός, ήταν το εργαλείο που μαθαίνουμε στο σπίτι μας και στο σχολείο. Εναλλακτικές υπήρχαν βέβαια, αλλά ήταν κυρίως στην διάθεση των καλλιτεχνών ή των επαγγελματιών δημιουργών ή των επαγγελματιών της επικοινωνίας: από φωτογραφία και βίντεο, μέχρι πιο παραδοσιακές μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης όπως το γλυπτό, ο χορός, η μουσική κ.λ.

Τελευταία όμως, βλέπω όλο και πιο συχνά γύρω μου ανθρώπους να χρησιμοποιούν φωτογραφίες για να πουν ιστορίες, για να εκφράσουν συναισθήματα, ακόμη και θέσεις. Μία ματιά στο facebook, αλλά πολύ περισσότερο στο instagram, όπου το κείμενο ακόμη και όταν υπάρχει έχει δευτερεύοντα ρόλο, θα σας πείσει για αυτό.

Όλοι είχαμε την δυνατότητα να βγάζουμε φωτογραφίες εδώ και αρκετές δεκαετίες. Αυτό που έχει αλλάξει όμως είναι
1. οι συσκευές: τα κινητά μας, μας δίνουν την ευχέρεια να βγάζουμε φωτογραφίες όποτε θέλουμε, χωρίς κόστος (για όποιον θυμάται το φίλμ…), με μία συσκευή που έχουμε πάντα μαζί μας.
2. η δυνατότητα να μοιραστούμε τις φωτογραφίες μας εξίσου εύκολα, χωρίς κόστος, την στιγμή που τις βγάζουμε, με φίλους ή με όλο τον κόσμο.

Ναι, μπορεί ακόμη και πριν από 20 ή 30 χρόνια σε κάθε παρέα ή οικογένεια να υπήρχε κάποιος που θα σας καλούσε στο σπίτι του για να κάνει προβολή slides από το πρόσφατο ταξίδι (όχι πολύ πρόσφατο, η εμφάνιση και η οργάνωσή τους, πάντα απαιτούσε κάποιο χρόνο). Αλλά για τους περισσότερους από εμάς, η φωτογραφία ήταν ένα μέσο για να “απαθανατίσουμε στιγμές”: ένα βοήθημα για την μνήμη μας, όχι για την έκφρασή μας.

Υπάρχει μεγάλη διαφορά της φωτογραφίας που τραβάει κάποιος για να μπει σε ένα άλμπουμ για να μπορεί να την δει μετά από μερικά χρόνια και αυτής που βγάζει για να την μοιραστεί ΤΩΡΑ με τους φίλους του.

Σήμερα, όλο και πιο συχνά, υπάρχουν άνθρωποι που αντί να γράψουν κάπου στο internet ότι ξεκινάνε ένα ταξίδι, ανεβάζουν μία φωτογραφία από το αεροδρόμιο. Αντί να προσπαθήσουν να περιγράψουν με λόγια τα συναισθήματα για το νεογέννητο παιδί τους, κοινοποιούν μία φωτογραφία του. Αντί να πουν ότι διασκεδάζουν σε ένα μπαρ, ανεβάζουν μία φωτογραφία του ποτού τους ή του κόσμου.

Κοιτώ το instagram feed μου.

Βλέπω φωτογραφίες που δεν είναι εκεί ως αναμνήσεις, αλλά θέλουν κάτι να πουν:
- κάποιος “λέει” πόσο ενδιαφέρων του φάνηκε ο ιστός μίας μικρής αράχνης
- κάποιος είναι στο Washington Square Park
- κάποιος πίνει κοκτέιλ
- κάποιος βλέπει τον σκελετό ενός κτιρίου που έμεινε στην μέση ως έκφραση σύγχρονης τέχνης
- κάποιος μόλις παρέλαβε το raspberry pi του
- κάποιος χαίρεται με το παιδί του που παίζει στην θάλασσα.

Οι φωτογραφίες βέβαια, μπορούν να πουν παράλληλα και πολλά ακόμη πράγματα: “ταξιδεύω συχνά”, “είμαι geek”, “είμαι περήφανος γονιός”, “ξέρω να απολαμβάνω το φαγητό μου”, “δες πόσο ωραίο κήπο έχω φτιάξει”, “είμαι χαρούμενος”, “είμαι cool”, “είμαι λυπημένος”, “ζω στον κόσμο μου”, “καταλαβαίνω τον πόνο των άλλων”, “κοίτα πόσο ιδιαίτερη είναι η θεώρηση που έχω για τον κόσμο”…

Με την εξάσκηση και την τριβή, όλο και περισσότεροι μαθαίνουμε να μιλάμε και να διαβάζουμε καλύτερα φωτογραφίες.

Δοκιμάζουμε για παράδειγμα να πούμε κάτι όχι μόνο μέσα από μία φωτογραφία, αλλά από μία σειρά φωτογραφιών. Αξιοποιούμε τεχνικές για να τονίσουμε σημεία ή χρώματα σε μία φωτογραφία. Τεχνικές και πρακτικές με τις οποίες ήταν εξοικειωμένοι οι επαγγελματίες και οι καλλιτέχνες φωτογράφοι, τώρα αποτελούν όλο και πιο συχνά κοινό τόπο για τον μέσο άνθρωπο.

Είμαι πεπεισμένος ότι έχουμε μπει σε μία εποχή που όλο και πιο συχνά, όλο και πιο πολλοί άνθρωποι θα εκφράζονται και θα αφηγούνται χρησιμοποιώντας φωτογραφίες. Η οπτική αφήγηση (visual story telling που λένε και οι αγγλόφωνοι) θα γίνεται, ακόμη και χωρίς να το καταλαβαίνουμε, ένας από τους κύριους τρόπους (ακόμη και καθημερινής) αφήγησης και έκφρασης.