τί είμαστε διατεθημένοι να θυσιάσουμε για τα copyrights;

Την προηγούμενη εβδομάδα, το YouTube κατέβασε κάποια βίντεο που επιτίθονταν στον Obama, λόγω απαιτήσεων copyright (έτσι μεταφράζεται το copyright claim;) από την BMG. Τα βίντεο, που έδειχναν τον Obama να τραγουδά το “Let’s Stay Together” του Al Green, θα μπορούσε να πει κανείς με βεβαιότητα ότι εμπίπτουν σε αυτό που ονομάζεται fair use (δίκαιη χρήση;).

Η υπόθεση αναδεικνύει για μία ακόμη φορά, ότι η πολιτική που ακολουθεί για την αντιμετώπιση καταπάτησης πνευματικών δικαιωμάτων επιτρέπει σε οργανισμούς που έχουν πολιτική ατζέντα να ελέγχουν τί μπορεί να δει και τί όχι το κοινό -αξίζει να σημειωθεί, ότι στο YouTube υπάρχουν πολυάριθμα βίντεο με το συγκεκριμένο τραγούδι, από χρήστες που δεν έχουν άδεια, αλλά πολλά από αυτά δεν αντιμετώπισαν παρόμοιο πρόβλημα. [1]

Μπορεί η συγκεκριμένη υπόθεση να έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και δημοσιότητα καθώς αφορά την κούρσα για την ανάδειξη του επόμενου προέδρου των ΗΠΑ, αλλά το φαινόμενο συμβαίνει καθημερινά, εμποδίζοντας την ελεύθερη έκφραση.

Μία παρόμοια περίπτωση είχα συναντήσει και εγώ, πριν από μερικά χρόνια, όταν το video μίας πολιτικής εκδήλωσης “κατέβηκε” από την υπηρεσία όπου το είχαμε ανεβάσει, διότι στα πρώτα του δευτερόλεπτα ακούγονταν ένα κομμάτι, των U2 νομίζω -η μουσική που έπαιζε στον χώρο, πριν ξεκινήσει η ομιλία.

Αν και το θέμα φαίνεται ίσως πιο σημαντικό όταν αφορά πολιτικές διαδικασίες, είναι πολλοί οι δημιουργοί που διαμαρτύρονται ότι βλέπουν τα βίντεό τους να “κατεβαίνουν” από διάφορες υπηρεσίες, ακόμη και όταν η χρήση που κάνουν σε copyrighted υλικό είναι απόλυτα νόμιμη. Έχω ακούσει για παράδειγμα πολλές φορές τον Leo Laporte να αναφέρει ότι τα video από τα podcasts του έχουν κατέβει από του youtube διότι μέσα σε αυτά υπήρχαν μερικά δευτερόλεπτα από κάποιο άλλο video για το οποίο συζητούσαν οι καλεσμένοι του κατά την διάρκεια του podcast -και έχουν γίνει και πάλι διαθέσιμα μόνο μετά από διαμαρτυρίες και αφού έχουν περάσει αρκετές εβδομάδες, κάτι σχεδόν άχρηστο για μία εβδομαδιαία ενημερωτική εκπομπή.

Ζούμε σε μία εποχή όπου οι πιο ευρέως διαδεδομένες μορφές μετάδοσης πληροφοριών βασίζονται στην αντιγραφή. Είναι η φύση των ψηφιακών μέσων. Ακόμη και το κείμενο που διαβάζετε τώρα, για να φτάσει σε εσάς έχει πιθανότατα αντιγραφεί αρκετές φορές στον δρόμο: από τον server του tumblr, ίσως σε κάποιο content delivery network, σε κάποιο proxy server στο γραφείο ή τον ISP σας, στην μνήμη του υπολογιστή σας, πιθανότατα και στον δίσκο του υπολογιστή σας, είτε στην cache του browser, είτε στην swap memory του λειτουργικού συστήματός σας κ.λ.

Η βασική απαίτηση του copyright, ότι ο “ιδιοκτήτης” του έχει δικαίωμα να ελέγχει, να επιτρέπει ή να απαγορεύει οποιαδήποτε αντιγραφή του περιεχομένου, αντιμετωπίζει προβλήματα από τον τρόπο που έχει εξελιχθεί η τεχνολογία.

Το άλλο πρόβλημα είναι ότι o ο τρόπος έκφρασής μας έχει αλλάξει. Χρησιμοποιούμε άλλα μέσα, άλλους κώδικες [2] σε σχέση με αυτούς που χρησιμοποιούσαμε πριν από 50 χρόνια. Πριν από μερικές μέρες συζητούσαμε πώς η φωτογραφία γίνεται ένας ευρέως διαδιεδομένος τρόπος αφήγησης.

Το ίδιο συμβαίνει και με τον ήχο (τον Δεκέμβριο, στο LeWeb, άκουσα τον Alexander Ljung, ιδρυτή του SoundCloud, να εξηγεί πώς ο ήχος, όχι μόνο ως μουσική, αλλά γενικά, γίνεται μέσο αφήγησης και μετάδοσης ιδεών και συναισθημάτων, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι “REC is the new QUERTY”) και το video.

Θέλεις να πεις στους φίλους σου πόσο κέφι είχε το πάρτι που πήγες; Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για ένα έφηβο θα ήταν να ανεβάσει στο facebook ένα video -και εκεί, ναι, θα ακούγεται και η μουσική για την οποία δεν πλήρωσε δικαιώματα. Θέλεις να περιγράψεις πόσο εντυπωσιακό ήταν ένα μουσείο που επισκέφθηκες; Στην σημερινή εποχή μοιάζει τόσο φτωχό (λειψό για την ακρίβεια) να μιλάς στο blog σου για κάτι που είδες και να μην δείχνεις φωτογραφίες. Όσο για την πολιτική έκφραση; Ακόμη και στην Ελλάδα, ένας από τους πιο διαδεδομένους και ισχυρούς τρόπους για να εκφράσουν πολλοί χρήστες την άποψή τους ή να σχολιάσουν τα πολιτικά γεγονότα, είναι να δημιουργήσουν ένα video συνδυάζοντας υλικό από πολλές πηγές, αναμιγνύοντας εικόνες, ήχους και μουσική.

Η έκφρασή μας, λοιπόν, βασίζεται τόσο από τεχνολογική άποψη, όσο και από πολιτιστική, στην ελεύθερη αναπαραγωγή και αντιγραφή περιεχομένου.

Το πραγματικό πρόβλημα με την συζήτηση για τα copyrights και τα άλλα πνευματικά δικαιώματα, είναι ότι η δύναμη που έχει η βιομηχανία παραγωγής και διακίνησης τέτοιου υλικού έχει καταφέρει να θέσει ως πρώτη προτεραιότητα την διασφάλισή τους. Η συζήτηση γίνεται πάντα ξεκινώντας από το “πώς θα ζήσουν οι δημιουργοί” (και οι 150 δικηγόροι της ΑΕΠΙ, θα πρόσθετα εγώ).

Το πραγματικό ερώτημα είναι πόσα είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε για να αμείβεται ο Ρουβάς και η Βανδή -αλλά, ναι, και ο επόμενος Χατζηδάκης. Είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε την ελευθερία έκφρασης; Είμαστε διατεθειμένοι να δώσουμε στο κράτος ή και τον εργοδότη μας την δυνατότητα να παρακολουθεί οτιδήποτε κάνουμε μέσω Internet; Είμαστε διατεθειμένοι να στείλουμε φυλακή ή να καταστρέψουμε την ζωή κάποιου γιατί ήθελε να μοιραστεί την αγαπημένη του μουσική με τους φίλους του; Είμαστε διατεθημένοι να δώσουμε σε εταιρείες το δικαίωμα να δικάζουν να κάποιος πολίτης παρανόμησε;

Η συζήτηση για το πώς αμείβεται ένας τραγουδιστής ή ένας συνθέτης σε ένα περιβάλλον που έχει αλλάξει σημαντικά, είναι και θεμιτή και επιθυμητή. Απλά, δεν μπορεί να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα ή προτεραιότητα από την συζήτηση για το πώς κατοχυρώνουμε τις βασικές μας ελευθερίες και δικαιώματα.

—
[1] οι δύο πρώτες παράγραφοι το κειμένου αυτού βασίζονται στο άρθρο του RWW Censored Romney Videos Highlight YouTube Abuse of Copyright Claims

[2] Διαβάστε και ένα παλιότερο άρθρο μου, πώς να εκφραστείς σε μία απαγορευμένη γλώσσα;