Τι φοβάμαι και τι ελπίζω.

Σε λίγες ώρες θα γνωρίζουμε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα όμως, είδα αυτές τις μέρες να υπάρχει έξαρση σε τακτικές και νοοτροπίες που με κάνουν να φοβάμαι.

Το πρώτο είναι η πεποίθηση πως όποιος δεν είναι "μαζί μας", είναι "κακός". Τσακώθηκα προημερών με μία κυρία που μοίραζε στον δρόμο φυλλάδια υπέρ του ΟΧΙ, όταν αφού πιάσαμε την κουβέντα, μου είπε κάποια στιγμή "θέλεις το παιδί σου να μεγαλώσει δούλος". Πως είναι δυνατόν να θεωρείς ότι θέλω κάτι τέτοιο για το παιδί μου; Πως είναι δυνατόν κι εγώ να θεωρώ ότι εσύ δεν αγαπάς το παιδί σου όσο εγώ το δικό μου;

Να μου πεις ότι κάνω λάθος, ότι είμαι χαζός, ότι δεν καταλαβαίνω, ότι δεν ξέρω, ότι με έχουν κοροϊδέψει; Το καταλαβαίνω. Κι εγώ κάποια από αυτά πιστεύω για όσους διαφωνούν μαζί μου. Αλλά να θεωρείς ότι επειδή διαφωνώ μαζί σου ή είμαι κακός ή είμαι πουλημένος;

Επέστρεφα σπίτι πριν από λίγο με το λεωφορείο. Το 550 συγκεκριμένα —διπλό, γεμάτο κόσμο, νέους, γέρους, έλληνες, ξένους. Σύμφωνα με τα polls οι μισοί περίπου, θα έχουν ψηφίσει ΝΑΙ και οι άλλοι μισοί ΟΧΙ. Προσπάθησα να φανταστώ ποιος έχει ψηφίσει τι. Δεν κατάφερα. Με τους ίδιους ανθρώπους, πιθανά θα είμαι στο ίδιο λεωφορείο και κάποια άλλη μέρα, μετά το δημοψήφισμα. Το αποτέλεσμα του τί έχουμε αποφασίσει συλλογικά, θα το ζούμε όλοι μαζί. Και πάνω-κάτω, θα έχουμε ψηφίσει ΝΑΙ ή ΟΧΙ θεωρώντας ο καθένας ότι με αυτό τον τρόπο θα ζήσουμε μία καλύτερη ζωή, ότι τα παιδιά μας θα έχουν ευκαιρίες, ότι θα έχουμε γιατρό και φάρμακα όταν χρειαστούν, ότι ζήσουμε αξιοπρεπώς στα γεράματά μας.

Όλοι πάνω-κάτω τα ίδια αναζητούμε. Με τρομάζουν αυτοί που θεωρούν πως όποιος διαφωνεί μαζί τους, είναι γιατί έχει κακές προθέσεις. Και έχουν γίνει πάρα πολλοί.

Το δεύτερο πράγμα που με τρομάζει είναι πόσο έχουν μουδιάσει τα δημοκρατικά αντανακλαστικά ανθρώπων που θεωρούσα πως έχουν ακόμη και μεγαλύτερες ευαισθησίες σε αυτά τα πράγματα από εμένα.

Για παράδειγμα, οι φίλοι μου που ήταν έτοιμοι να στηλιτεύσουν και να καταδικάσουν κάθε υποψία αντιδημοκρατικής συμπεριφοράς από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, παρακολούθησαν σιωπηλά, σχολίασαν χαλαρά ή ακόμη και δικαιολόγησαν ότι προκυρήχθηκε ένα δημοψήφισμα μέσα σε μία εβδομάδα, ότι αφού προκυρήχθηκε άλλαξε ο νόμος περί δημοψηφισμάτων και μάλλιστα με ΠΝΠ, ότι το δημοψήφισμα έχει ένα τόσο πολύπλοκο ερώτημα που κανένας από τους ψηφοφόρους δεν μπορεί καν να το επαναλλάβει. Ή ότι ο ΥΠΕΘΑ, δήλωσε μετά από την συνάντησή του με τον Πρωθυπουργό ότι "οι ένοπλες δυνάμεις διασφαλίζουν τη σταθερότητα στο εσωτερικό της χώρας". Πως είναι δυνατόν;

Ελπίζω, αύριο, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, να έχουμε υπόψη μας ότι ο συγγενής, ο γείτονας, ο συνάδελφος που ψήφισε το αντίθετο από εμάς, το έκανε γιατί θεωρούσε ότι αυτό θα είναι καλύτερο για όλους μας. Και με δεδομένο ότι οι επόμενοι μήνες και τα επόμενα χρόνια θα είναι ακόμη πιο δύσκολα, πολύ πιο δύσκολα, από τα προηγούμενα πέντε, να δείξουμε ο καθένας μας την μεγαλύτερη δυνατή ευαισθησία σε θέματα δημοκρατίας.